🙏🏻 УН МАТУР ҒӘҘӘТ Нимә яҡшы, нимә насар икәнде, әгәр ул күҙгә күренерлек хәлдә булмағанда, белеп тә булмай ҡуя. Шулай уҡ кешене лә. Яҡшы кешеме ул, насармы – аныҡ ҡына баһалауы ауыр. Әммә үҙен “яҡшы” тип иҫәпләгәндәрҙә ун матур ғәҙәт булырға тейеш, тиҙәр. ЯРҘАМСЫЛЛЫҠ Кемгәлер ауыр, бәләгә ҡалған йәки төшөнкөлөккә бирелгән икәнлеген белгәндә үҙ белдегең менән ярҙамға килеү. Һүҙ менән, теләктәшлек менән һәм матди ярҙам итә белеү. “Уй, уның хәле шулай икән” тип тел сарлау йәки ситтән генә йәлләү түгел, ә кире талап ителмәгән, хаҡ һоралмаған, рекламаға һәм халыҡҡа күрһәтеүгә ҡоролмаған хәйриә ярҙамы. Берәй ауырыуға дарыуға, операцияға аҡса биргәнегеҙ, күп балалыларға үҙегеҙҙең иҫкене түгел, ә берәй тапҡыр яҡшыны бүләк иткәнегеҙ, ҡарауһыҙ әбей-бабайҙы йыуындырып-тәрбиәләп ҡуйғанығыҙ, кредитҡа батҡан туғанығыҙ (танышығыҙ) өсөн түләшкәнегеҙ, мохтаждарға ит, картуф һымаҡ үҙегеҙ үҫтергәнде алып барып биргәнегеҙ, кемгәлер бушлай эш эшләгәнегеҙ бармы? Ысынлап ярҙам итеү ул бурысҡа биреп тороу йәки ярҙам иткән булып ҡыланыу, кешененең ауыр хәлен һыҙыҡ өҫтөнә алып күрһәтеү, үҙеңә уңайлы йәки файҙалы саҡта ғына ҡул һуҙыу түгел, ул үҙеңдең ҡылығыңдан эске ләззәт алыу һәм икенсегә тойомло файҙа килтереү. ДӨРӨҪТӨ ҺӨЙЛӘҮ Алдашмау. Һәр хәлдә алдашмаҫҡа тырышыу. Хәбәрҙе йәки ваҡиғаны үҙгәртмәү, үҙеңдән өҫтәмәй, ҡабартмай, арттырмай ғына һөйләй белеү. Дөрөҫ хәбәр һәр ваҡыт уңайлы һәм яйлы ла булмаҫҡа мөмкин. Тик дөрөҫ һөйләй белеү һәм алдашмау йәмғиәттә шундай тиҙ баһалана. Һинең был сифатыңды шунда уҡ аңғарасаҡтар. Шулай уҡ алдаҡсы булыуыңды ла. ТӘРБИӘ Был төшөнсә аҫтына бик күп ғәҙәттәрҙе индерергә булалыр. Мәҫәлән, тейешле урынға ваҡытында килеү – һуңламау. Башҡаларҙың һине көтөп ваҡытын сарыф итеүенә юл ҡуймау. Өҫтәл артында, ашағанда, аҙыҡ-түлек ҡулланғандағы этикет тәртиптәрен тотоу. Кеше менән һөйләшә белеү, уның йөҙөн йыртмау, етешҙелектәрен бәреп әйтмәү, унан көлмәү, кәмһетмәү, тупаҫ һүҙҙәр ҡулланмау. Һөйләшә белмәү, моғайын, иң таралған тәрбиәһеҙлек билгеһелер. Бигерәк тә ҡатын-ҡыҙҙар араһында күҙәтергә була быны. “Һимергәнһең, ябыҡһың, нишләп буянмағанһың, был күлдәкте шунсаға алдыңмы, миндәге матурыраҡ, яҡшыраҡ, уңайлыраҡ һ.б.” тигәнерәкте улар бер-береһенә башҡалар алдында ташлаусан. Теләктәшлек артына йәшерелгән тупһыҙлыҡ был, үҙен тәрбиәлемен тип иҫәпләгән кеше ундайҙы әйтмәй. Тәрбиәле булыу ул һүҙҙе, вәғәҙәне, әйтелгәнде тота белеү. Үҙең биргәнде лә, башҡаларҙан алғанды ла. Серҙе һатмау. Кеше хәлен ғәйбәт итеп һөйләмәү. ҺЫҒЫЛМАЛЫҠ Һығылмалы булыу ул тән һығылмалығын йәки холоҡ йомшаҡлығын аңлатмай. Ә өҙә, ҡырҡа һуҡмайса, башҡаларҙы ла һәм үҙеңде лә йәрәхәтләмәйсә хәл итә, килешеп эшләй белеү, ниндәйҙер маҡсаттарға ирешеү өсөн, кемдер менән ярашып йәшәү өсөн аҡыллы ысул. Һығылмалыҡ күрһәтә белеү ул көс һәм аҡыл сифаты. Һығылмалы була белгәндәр, ғәҙәттә, күпкә өлгәшә. Был ғәҙәткә лә өйрәнергә, холоҡто тәрбиәләргә була. ТОҒРОЛОҠ Иң һоҡланғыс һәм һирәк осрай торған күренеш. Ир менән ҡатын, һөйгән йәрҙәр, туғандар, дуҫтар, коллегалар, рухташтар һәм хатта күршеләр араһында ла була был тойғо. Бер-береңде һатмау, үҙ-аралағы хистәрҙе бысратмау, бирелгән һүҙҙәрҙе, һөйләнелгән, эшләнелгәндәр араһына башҡаларҙы тығылдырмау һәм ситкә сығармау. Кеше кемгәлер тоғролоҡ һаҡларға тейеш. Үҙе һәм намыҫы алдында. Әгәр унда берәүгә лә ҡарата тоғролоҡ тотолмай, ул иренә (ҡатынына) хыянат итә, дуҫын һөйләй, коллегаһын яманлай, ата-әсәһен, балаларын кемдәргәлер алмаштыра ала икән – был әҙәмдең йәнен шайтан биләп алған һәм ул шайтанға ғына тоғро. ЭШЛЕКЛЕЛЕК Һәр ир егәрле ҡатын, һәр ҡатын эшлекле ир һәм һәр етәксе хеҙмәтсән хеҙмәткәрҙәр теләй. Эшләү - аҡ эшме, ҡарамы, аҡыл эшеме, ҡул эшеме – хәрәкәт, алға китеш, барлыҡ ул. Мәҫәлән, эшкә йөрөйһөң икән килем алаһың, кәсеп итәһең икән мал табаһың, өй йыйыштыраһың икән таҙалыҡта йәшәйһең, баҡса ултыртаһың икән уңышың, мал аҫырайһың икән аҙығың була. Ялҡаулыҡ быларҙың киреһен алып килә. Эш башҡарыу күңелде лә аяҙыта, уйҙарҙы таҙарта, ваҡытты исрафлауҙан ҡотҡара һәм эшләгәнең бит ниндәйҙер ыңғай күрһәткес тә бирә. Эшлеклелек кешегә ҡарата яҡшы ҡараш, хөрмәт тә булдыра. Эшлекленең эргә-тирәһе, тотҡан донъяһы, башҡарған эштәре уның ошо матур сифаты хаҡында мәғлүмәт биреп тора. ХИСЛЕЛЕК Алсаҡлыҡ та тиергә мөмкин. Нисек кенә булғанда да хисле, асыҡ, алсаҡ кешеләр менән аралашыу ҙа еңелерәк һәм уларға тартылаһың да. Йомоҡ, туң әҙәмдәр ышаныс тыуҙырмай, биҙрәтә. Шаярта белгән, юморҙы ҡабул иткән, һоҡлана, маҡтай, хуплай, теләктәрен еткерә алған, кәрәктә ихлас көлөшә лә белгәндәр менән еңел дә, рәхәт тә. Аралашҡан йәки танышҡан кеше эмоцияларын сығарыр, күрһәтер һүҙ ҡатһа, һөйләһә уға ҡарата йылы тойғолар уяна. Хислеләр эскерһеҙ ҙә, таҙа уйлы ла, бер ҡатлы ла кеүек. Барыһы ла шундайҙар менән генә аралашырға теләй. Икенселәрҙән ихласлыҡ көтәһең, ә үҙең шулай була беләһеңме? ИЗГЕЛЕК Изгелек ул кешегә яуызлыҡ ҡылмау ғына түгел, ә яҡшылыҡты башҡарыу, үҙ булышлығың, үҙ ҡулың менән атҡарыу. Икенсе кешегә, тәбиғәткә, хайуандарға ҡарата йылы, сәләмәт, аяулы ҡараш. Оло кешене етәкләп юл аша үткәреү, берәҙәк этте ашатыу, ағасты һындырмау, йылғаны ҡыйҙан таҙалау, юлсыны ултыртып алыу, икмәгең менән бүлешеү, ауырыуҙың хәлен белеү, яҡшы теләктәрҙә ҡала белеү. Изгелек матди берәмектәрҙә баһаланмай, уны аҡса йәки ярҙамның ҙурлығы-бәләкәйлеге менән билдәләмәйҙәр. Был эске ыңғай энергияның көсөнә ҡарай. Эсеңдә ни тиклем изгелек бар, һин шул тиклем сығараһың да. Эскерһеҙ була изгелек, мин һиңә изгелек ҡылдым, һин дә ҡыл, тигән формала түгел. Изгелекте көсләп таҡмайҙар, көсләп күрһәтмәйҙәр, бына мин изгелек эшләнем, һеҙ баһаламанығыҙ, тип үпкәләмәйҙәр. Бөгөн изгелек төшөнсәһе артыҡ яһалма һәм күрһәткескә әйләнде. Изгелекте беҙ аҡыллыраҡ һәм мөһимерәк булып күренеү өсөн башҡарабыҙ. Етәкселәр үҙ бурыстарын үтәүҙе лә изгелек итеп күрһәтә экранда. Әммә был изгелек түгел. Изгелек ул күпкә бөйөгөрәк, юғарыраҡ һәм таҙараҡ төшөнсә. БАТЫРЛЫҠ Батырлыҡ ул көслө йәки бәһлеүән булыуҙан килмәй. Яндырай, уҫал, еңмеш булыуҙан да түгел. Батырлыҡ әҙәмдә һәр ваҡыт та булмаҫҡа, әммә кемделер яҡларға, ҡурсаларға, ҡотҡарырға кәрәк булғанда ҡалҡып сығырға мөмкин. Эсеңдә, рухыңда батырлыҡ бар икән – ул сығасаҡ, юҡ икән – юҡ, тимәк. Батырлыҡ бәлә килгәндә һинең үҙең хаҡында оноттора, йәнеңде аямаҫ, ғүмереңде йәлләмәҫ халәткә еткерә. Батырлыҡ ул өйөрҙәге һәүеректең ҡапыл ҡанаттары асылып китеп толпарға әүерелгәне һымаҡ, ябай ғына, тыйнаҡ ҡына кешенең дә башҡалар өсөн ниндәйҙер хәүефкә, ҡурҡынысҡа ынтылыуы, уларҙы үҙ тәне (образлы рәүештә лә) менән ҡаплай алыуы. Батырлыҡтың ҙуры-бәләкәйе булмай. Ул да дәүмәл менән баһаланмай. ТЫЙНАҠЛЫҠ Кешене матурлыҡ та, байлыҡ та, һәләтлелек тә, билдәлелек тә түгел, ә әҙәп һәм тыйнаҡлыҡ биҙәй. Күп билдәле кешеләр тыйнаҡлыҡты юғалтыу, әҙәп самаһын емереп китеү арҡаһында һөйкөмһөҙгә әүерелә. Интернетты асып ҡарағанда ғына ла самаларға була быны, берәүҙәр фотоһүрәттәрен таҫмаға һала ла һала, һала ла һала. Кешенең күҙен ғарыҡ итеп, һүрәттәре арыу ғына булған хәлдә лә, тыйнаҡһыҙлыҡтары менән ытырғаныу уяталар. Тыйнаҡһыҙ әҙәм үҙенә иғтибарҙы, хөрмәтте, данды талап итә. Ә тыйнаҡтар быларҙы хатта яулап алған хәлдә лә алға ҡуймаҫ. Тыйнаҡ кешенең эске тотанағы уның күҙ ҡарашынан, үҙен кеселекле тота белеүенән үк күренеп тора. Тыйнаҡлыҡ үҙбаһаңды төшөрөү йәки үҙеңде кәм итеп күрһәтеү түгел, ә башҡаларҙы түбәнһетмәү ул. Был ун сифаттың барыһы ла бер кешелә булмаҫҡа ла мөмкин. Әммә быларҙың береһе генә һине биҙәгәндә лә - яҡшыһың, күңелеңә сәләмәт орлоҡтар сәселгән. Һәм тағы ла, үрҙәгеләрҙең барыһы ла бер-береһенә бәйле һәм бер-береһен тулыландырып, тултырып, үҫтереп килеүсе төшөнсәләр. Тимәк, һин хисле икән, изгелегең дә бар, батыр икән, тоғро ла була алаһың, эшлекле генә түгел, кәрәктә һығылмалыҡ та күрһәтер көсөң бар. Эҙлә шуларҙы күңелеңдә, тап, сығар өҫкә һәм һин иң яҡшы кеше булырһың. 👉🏻 Миләүшә Ҡаһарманова сәхифәһенән алынды #КурайТВ #Курай #уфа #башкортостан #башкирскаяэстрада #Өфө
